Kenevir ekimi ve ticaretinin genişletilmesine ilişkin yasa Meclis gündemine gelirken, uzmanlar Türkiye’de uyuşturucu bağımlılığının okullara indiğini hatırlatarak ‘tehlike’ uyarısı yapıyor. Dünyadaki benzer uygulamalardan sonra uyuşturucu kullanımı ve erişiminin yüzde 50’ler oranında arttığına dikkat çekilerek, yasanın kabul edilmesi durumunda özellikle gençlerde bağımlılık riskinin artabileceği belirtiliyor.
BÜŞRA CEBECİ-ERCAN KÜÇÜK
VİTAMİN YA DA ŞAMPUAN ALIR GİBİ
AK Parti tarafından Meclis’e sunulan kanun paketindeki kenevirle ilgili düzenleme tartışma yarattı. Teklif, kenevir yetiştiriciliğinin kapsamını genişletirken, ‘esrar’ olarak bilinen maddenin doktor reçetesine ihtiyaç duyulmadan kozmetik ve vitamin gibi kolayca ulaşılabilir olmasının önünü açıyor. Teklifin yasalaşması halinde uyuşturucu bağımlılığının artacağına dikkat çeken uzmanlar, ‘Kenevir zararsız algısı’nın ise en büyük risk olduğu uyarısı yapıyor.
KENEVİR TEHLİKESİ
TBMM’ye sunulan yasa teklifi, tıbbi kenevirin yerli üretimi ve eczanelerde satışı ile sağlıkta dışa bağımlılığı azaltmayı hedefliyor. Ancak muhalefet yasanın uyuşturucu bağımlılığını artıracağını ve bunun kontrol altında tutulamayacağını belirtiyor. Bağımlılık riskine dikkat çeken uzmanlar da kamu sağlığı açısından ciddi sorunların yaşanabileceği uyarısını yapıyor. Yasa ile gelecek ‘Kenevir zararsız algısı’nın ise en büyük risk olduğuna dikkat çekiyor.
AK Parti tarafından Meclis’e sunulan ‘Sağlıkla İlgili Bazı Kanunlarda ve 663 Sayılı KHK’de Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’ kapsamında, ilaç üretiminde kullanılmak üzere kontrollü kenevir yetiştiriciliği ve bu ürünlerin yalnızca eczanelerde satışı öngörülüyor. Teklifte ayrıca üretimden eczane rafına kadar tüm sürecin elektronik takip sistemleri ile izlenmesi, kenevirden elde edilen ürünlerin yalnızca ruhsatlı eczanelerde ve izlenebilir ambalajlarla satışa sunulması planlanıyor. Kenevir ham maddesine yönelik kontrollü üretim Tarım ve Orman Bakanlığı, işlenmesi ve dağıtımı ise Sağlık Bakanlığı sorumluluğunda yürütülecek.
KULLANIM YAŞI 13, UYUŞTURUCU SUÇLUSU 119 BİN
Adalet Bakanlığı ve Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü verilerine göre, 2024 yılı itibariyle Türkiye cezaevlerinde uyuşturucu kullanımı, ticareti veya temini suçlarından tutuklu ya da hükümlü bulunan kişi sayısı yaklaşık 119 bini bulmuş durumda. Bu sayı, tüm mahkûmların yaklaşık üçte birine denk geliyor. 2015 yılında bu rakam 36 bin civarındaydı; bu da son 10 yılda yüzde 230’luk bir artış anlamına geliyor. Bu veriler, yasa tasarısına ilişkin toplumsal hassasiyetin yalnızca sağlıkla sınırlı olmadığını, tasarının güvenlik ve gençlik politikalarını da doğrudan etkilediğini gösteriyor. Emniyet Genel Müdürlüğü ve Yeşilay’ın saha çalışmaları, Türkiye’de uyuşturucuya başlama yaşının bazı bölgelerde 13’e kadar düştüğünü gösteriyor. Uzmanlar özellikle sentetik maddelere erişimin arttığını ve kenevirin ‘doğal’ algısıyla meşrulaştırılmasının gençler açısından tehlikeli olabileceğini belirtiyor.
ÜRETİM İZNİ VERİLEN MİKTARIN ONLARCA KATI KAÇAK YAKALANIYOR
Türkiye’de şu anda kenevir üretimi yalnızca Tarım ve Orman Bakanlığı’nın izniyle yapılabiliyor. 2024 itibariyle tıbbi amaçlı üretime yıllık yalnızca 5 bin metrekarelik ekim izni verilmiş durumda. Toplam 120 bin kökü aşmayacak şekilde planlanan sistemde her üreticiye özel kota uygulanıyor, fazla üretim ise kesin olarak yasak. Bu veriler, Türkiye’nin tıbbi kenevir üretimine halen temkinli yaklaştığını gösteriyor. Ancak izinli üretimin onlarca katı kadar kenevirden elde edilen esrar uyuşturucusu Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde yakalanıyor. Bu bölgelerdeki sınır hatlarında sadece 2023’te 22 tonunun üzerinde kaçak esrar maddesi ele geçirildi.
REHABİLİTASYON MERKEZLERİ YETERSİZ
2015 yılında Türkiye genelinde yalnızca 33 yataklı bağımlılık tedavi merkezi bulunurken, 2024 itibarıyla bu sayı 104 merkeze ve yaklaşık bin 62 yatak kapasitesine çıkarıldı. Ancak bağımlılık tedavisi görenlerin sayısının 350 bini bulduğu göz önüne alındığında, mevcut kapasitenin ciddi biçimde yetersiz kaldığı belirtiliyor.
ALGI BOŞLUĞU EN BÜYÜK TEHLİKE
DEVA Partisi İstanbul Milletvekili Elif Esen, KARAR’a yaptığı değerlendirmede bu düzenlemenin ancak kapsamlı bir iletişim stratejisiyle faydaya dönüşebileceğini belirtti: “Elbette bu yasa, ilaçta dışa bağımlılığı azaltmayı hedefliyor. Bugün epilepsi, kanser ve MS gibi hastalıklarda kullanılan kenevir temelli ilaçlar sadece yurtdışından temin edilebiliyor. Yerli üretim bu anlamda olumlu bir adım olabilir. Ancak toplum sağlığı gözetilmeden, gençleri hedefleyen bilgilendirme kampanyaları yürütülmeden atılan her adım algı boşluğu yaratır. Nitekim Kanada ve ABD’de bu boşluk, bağımlılık oranında yüzde 42, zehirlenmelerde yüzde 88 artış getirdi.” Ayrıca “Elektronik takip sistemleri önemli ama tek başına yeterli değil” diyen Esen “Güçlü bir denetim ağı kurulmalı. Eczane dışı satışlar açık şekilde yasaklanmalı. Tarım, Sağlık ve İçişleri Bakanlıkları ortak denetim mekanizması oluşturmalı. Üretim izni sadece ekonomik fayda için verilirse, güvenli kullanımın izlenemeyeceğini bilmemiz gerekir” şeklinde konuştu.
DEVA Partisi İstanbul Milletvekili Elif Esen
TARTIŞMA DOĞRU ZEMİNDE YÜRÜTÜLMELİ
İHH İnsani Yardım Vakfı Mütevelli üyesi Dr. Osman Atalay ise kenevirin endüstriyel kullanımının faydalı olduğunu ancak konunun net çizgilerle ayrılması gerektiğini söyledi: “Türkiye’de kenevirin ekilmesi, kullanımı konusunda tartışmanın çok sağlıklı ve doğru yerlerde yapılması gerektiğini düşünüyorum. Kenevir ekimi zaten kontrollü yapılıyor. Sağlık, kozmetik sanayi, diğer endüstri kollarında kullanılacaksa bunda bir sorun yok, bunun faydası var bize. Ülkenin ekonomisine de iş kollarına da faydası var. Bunun bir zararı yok. Ancak esrar kullanımına erişimin kolaylaşması ayrı bir konu. Asıl mücadele, kriminal amaçla yapılan illegal ekim ve satışla olmalı.”
İHH İnsani Yardım Vakfı Mütevelli üyesi Dr. Osman Atalay
YAYGINLAŞIRSA BAĞIMLILIK ARTAR
“Kenevirin kozmetik ve destek ürünü olarak piyasaya sunulması, bu maddeyi daha ulaşılabilir hale getirecek” diyen CHP Genel Başkan Yardımcısı Dr. Zeliha Aksaz Şahbaz da “Zaten yüksek olan bağımlılık riski, suistimallerle birlikte daha da yaygınlaşabilir. Bu nedenle bu maddeye sıcak bakmıyoruz” ifadelerini kullandı.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Dr. Zeliha Aksaz Şahbaz
NORM KOYULMADAN SUİSTİMAL BÜYÜR
İstanbul Eczacı Odası Başkanı Şeker Pınar Özcan ise yasal düzenlemenin kontrollü kullanım açısından önemli bir fırsat sunduğunu belirtti: “Kenevir dünyada tedavide kullanılan bir ürün. Dolayısıyla bunun Türkiye’de de belli normlara, belli mevzuatlara bağlanarak Sağlık Bakanlığı’nca üretime geçilmesi ve sonrasında tedavilerde kullanılması doğru. Zaten satılacağı tek nokta da reçeteyle eczaneler olacak. Bu, herhangi bir şekilde ürünün başka bir amaçla kullanımını da kontrol altına alır. Yasal satışı belirlenmeden bırakılırsa suistimal artar. Mevzuatla belirlenmiş reçeteli sistem, suistimali azaltır.”
İstanbul Eczacı Odası Başkanı Şeker Pınar Özcan
